Poems for my brothers-sisters- cousins

રાહિલને કેનેડા જતી વેળા શુભેચ્છાઓ સહિત .......... 

(15 ઑગસ્ટ 2015)

રામલક્ષ્મીબાનો અંશ,

નરહરિ-પુષ્પાનો શ્વાસ,

દર્શન-યામિનીનો વિશ્વાસ,

અને નિનાદનો ખાસ???? :) 

આજે સૌની એની પર આસ,

કોઈપણ પ્રસંગે એ કદી ન કરતો નિરાશ,

લાવે નિત નવા ઉલ્લાસ, 

મારા મનમાં થતો સવાલ, 

કુદરત, આ તે કેવી કમાલ?

ગુજરાતી માધ્યમે ભણનાર,

નહીં કોઈ નખરા કરનાર, 

લાગે જાણે સુપરસ્ટાર,

સર્વ કળામાં નિષ્ણાત,....

શાળામંત્રી, રંગોળી કે દાંડિયા-રાસ, 

કોર્યોગ્રાફી, વસ્ત્રપરિધાન, સાજ-સજ્જા કે સંગીતના તાલ,

નાનપણથી જ આનંદે રહેલ રાહિલ,

કુટુંબ, પડોસ, મિત્ર વત્સલ રાહિલ,

દર્શન-યામિનીનો વિશ્વાસ,

આજે સૌની એની પર આસ,

જાની-રાવલ કુટુંબને નાઝ.

આજે જ્યારે જાય વિદેશ,

કરજે નામ સદા સર્વશ્રેષ્ઠ,

એવા આશિષ વર્ષાવું હરહંમેશ! 

 

અકુલ

અહર્નિશ વખાણતો રીટુબેન

મારો સૌથી મોટો ફેન

ન મળીએ તો થઈએ બેચેન

જેને ખાધા પછી ચઢે બહુ ઘેન

સોનલ-કેયાનો હીરો

ખાવાનો શોખીન લાડુ-સુખડી-મગસ ને શીરો

મા-બાપનો બોલ ઊઠાવવામાં ન થાય કદી એ ઝીરો

એવો મારો મિત્ર-બંધુ-સાથી-સખો અકુલ વીરો

હેલ્થનું ના રાખતો કૉશન

જરૂર છે થોડું પ્રિકોશન

પ્લીઝ ફોલો કર ડૉક્ટરનું પ્રિસ્ક્રિપ્શન

અને દૂર કર અમારું ટેંશન

દાઢીમાં જે કરતો ફેશન

મ્યુઝિક તેનું પેશન

મ્યુઝિક ગૅલેરીમાંથી શીખ્યો એ લેસન

લેતો સંગીતના સેશન

શીખવતો જાત-જાતના પરકશન

અને રિધમમાં લાવતો વેરિએશન

સદા શો માં દેખાડતો ઈનોવેશન

પામતો બધાનું એટેન્ટશન

કરતો દુનિયાભરના રિધમ ઈંસ્ટ્રુમેંટસનું કલેક્શન

મિત્રો માટે શૉઝના પાસીસનું કરતો પ્રોવિઝન

ઝી, સોની, કલર્સ, ડી ડી કે જીટીપીએલ પર ચમકીને નામ કર્યું એણે રોશન

ને જમાવી દીધી પોતાની ઈમ્પ્રેશન

 

રિધમ-પલ્ઝ, આર ડી બર્મન ફેન ક્લબ કે ગર્લ્સબેંડ

બદલ્યો એણે ટ્રૅન્ડ

ઊભા કર્યા નિત નવા ફ્રૅન્ડસ

નવા એંસ્ટ્રુમેંટ્સની શરૂ કરી બ્રાંડ

 

સોનલ માટે તો અકુલ ડેશિંગ

જેણે પહેરાવી તેને લગ્નની રીંગ

ગ્લાસ પેઈંટિંગ્સ, કૅલિગ્રાફી,

કાર્ડસ ને ગિફ્ટ બૉક્સ મેકિંગ

કરી દીધું અકુલ પાછળ આ બધાનું પેકિંગ

ને સંભાળી લીધી ગર્લ્સબેંડની વિંગ

સાથે કરી શકે યોગા ટીચીંગ

કેયાનું કરતી બેબી સીટીંગ

સ્કુલમાં અટેન્ટડ કરતી પેરેન્ટસ મિટિંગ

તેની દાળમાંથી કેયા રોજ વીણતી શીંગ

અને અકુલ પપ્પાને કહેતી રિધમકિંગ

અકુલ,

                         તું હંમેશનો મારો મિત્ર મારો સાથી                       

ઉત્સાહ મારો બેવડાતો આથી

શીખતો જ રહે જે આર ડી માંથી

અને ફૂલાવજે સૌની ગજ ગજ છાતી..

 

પપભાઈ (જૈમિનીભાઈ) 4-8-12

બહારથી પથ્થર, અંદર દિલ નરમ

દેખાવે ઠંડા, પણ મગજ ગરમા ગરમ

પુત્રનો ભલે અપાર વિરહ, પણ પુત્રી કરતી તે સરભર

દોડાદોડી કરતી રહેતી આ માટે તે દિનભર

કસાયેલું શરીર જાણે એ બૉક્સર, સાથે પ્લગ-પાનાથી પંકચર ફિક્સર

કમેન્ટસમાં સિક્સર પર સિક્સર, વડીલો પ્રત્યે મૂક પ્રેમ જાણે મિક્સર

સાઈડકાર પર શાનથી સવારી

અને ગૉગલ્સમાં તો લાગે જાણે ફૂટી જવાની

પપ્પાને કહેતા રહેતા મામુ

આબુ તો જાણે ઘરનું ધાબું,

ત્યાં જવા થાય જીવ હંમેશા બેકાબૂ

ભલે તૈયાર ના હોય આપણા ભાભુ

બાળકો બીવે, અને મોટેરા લૂંટે મઝા

ભલે ગેરેજમાં ન હો માણસો ઝાઝા

ન ઝૂક્યા, ન તૂટ્યા ચાહે રહ્યું, સંઘર્ષમય જીવન

પોતાની વાતો કરવામાં સદાય સેવ્યું મૌન.

બોલવામાં નબળા પણ કામમાં શૂરા, એવા મારા જૈમિનવીરા

ભલે હો કૃષ્ણ, મળી તમને રાધા, સૌથી સાદા અને તેથી જ વહાલા-દુલારા

એક જ જીવન-મંત્ર- કરવું કામ સ્વતંત્ર

પણ પરોપકારે દોડવું, યત્ર-તત્ર-સર્વત્ર

કહેવું મારે એટલું જ આજે,

અમો સૌ સદા તમ સૌ સાથે

ભક્તિપૂર્વક પ્રાર્થુ, વર્ષા હો સુખ-સંતોષ-ઉમંગ,

                         ઊજ્જવલ ભાવિ હો તમ, કંજની-અથર્વ, મિહિર-શૈલેજા સંગ !!! 

For Lavanya on her wedding (presented in the mehendi function 31/5/2013)

મને પૂછતી’તી કેયા, શું વિચારે છે તું ફિયા??

હું સરી પડી ખયાલોમાં, મનમાં છવાયેલી લાવણ્યા.

દિપ્તીબેન અતુલભાઈ કેવી ચિંતામાં રહ્યા, કહેતા ભગવાન તને નથી આવતી દયા??

વ્રત-તપ અનેક કર્યા, અરે છેવટે તો પ્રભુ પણ પીગળ્યા

જે ગ્રહો આજ સુધી નડ્યા તે જ હવે તો પાછા પડ્યા

પણ તેમને ક્યાં ખબર હતી……

કે કેટલાયે તેમની દીકરીને મેળવવા માર્યા હવાતિયા,

અને જાણીને તે બધાના તો દલડા પણ ભાંગી પડ્યા

કે અરે લાવણ્યાના લગ્ન આવી પણ ગયા???

લાવણ્યા.......

જેની કામણગારી કાયા, આંખોમાં અત્યારે છવાયેલી છે હયા,

સેપ્ટ, ડાંસ, સેલડ ડ્રેસિંગ કે ફ્લાવર અરેંજમેંટ, ભલભલાને હંફાવ્યા,

ગોરમાં પાંચે આંગળીએ પૂજ્યા, કોણ કહે છે કે શ્રદ્ધા-ઉપવાસ તેના ના ફળ્યા?

અરે તેથી જ તો અમનકુમાર જેને વર્યા. તેવી અમારી સુશીલ, ગુણિયલ લાવણ્યા.

મળ્યા બેયના હૈયા, અને જાણે ફૂલડા ખીલ્યા...

હેતાળ સાસરિયા મળ્યા, અને પ્રીતના નીર વહ્યા

વિદાયની યાદે આંખોમાંથી આંસુ સર્યા, પણ હવે તો લાગી છે સાસરીની માયા.

આ જોઈ સગા-સંબંધી-સ્નેહીજનોના મનડા આજ ઠર્યા...

દીકરી-બેના-વહાલી લાવણ્યા, અમન સંગ આશિષ અર્પે સહુ તુજને સ્નેહથી ભર્યા ભર્યા.....

પ્રાર્થના : પ્રભુ એટલું આપજે...

પ્રભુ એટલું આપજે, કુટુંબ પોષણ થાય

ભુખ્યા કોઈ સૂવે નહીં,સાધુ સંત સમાય.

અતિથિ ભોંઠો નવ પડે,આશ્રિત ના દુભાય

જે આવે મમ આંગણે,આશિષ દેતો જાય.

સ્વભાવ એવો આપજે,સૌ ઈચ્છે મમ હિત

શત્રુ ઈચ્છે મિત્રતા,પડોશી ઈચ્છે પ્રીત.

વિચાર વાણી વર્તને,સૌનો યાચું પ્રેમ

                          સગા સંબંધી કે મિત્રનું,ઈચ્છું કુશળક્ષેમ.

ખાદી (29-10-11)

     

‘ખાદી’ શબ્દ કાને પડતા જ મારું ધ્યાન એ તરફ અચૂક જાય છે. ‘ખાદી’ વિશે વાત કરવાની હોય તો હું ખૂબ ખુશ થઈ જાઉં છું. હા, મારો ખાદી સાથેનો નાતો ઘણો જૂનો છે.

જ્યારે હું ખૂબ નાની હતી ત્યારે દાદાજીને ખાદીની ટોપીમાં, ખાદીના સદરામાં જોતી. પણ ખાદી પહેરવાનો વિચાર કદાચ મારા ફોઈના દીકરાઓ દર્શનભાઈ અને સલિલને કારણે આવેલો. દાદાજીનું એક ખાદીનું આરવાળું કડક સફેદ રંગનું, લાંબી બાંય, કૉલર અને ખીસાવાળું શર્ટ મેં એક વાર પહેરેલું. મને બરાબર યાદ છે કે તેને સાઈડમાં વળાંકવાળી કટ પણ હતી. સલિલ કપડાંનો ખૂબ શોખીન અને ઊંચો ટેસ્ટ ધરાવે. તેણે જ્યારે મેં પહેરેલા શર્ટના ખૂબ વખાણ કર્યા ત્યારે મને ખૂબ ગમેલું. અને મેં તેવા બે શર્ટસ ઘરમાં પહેરવાનું શરુ કરેલું.

દર્શનભાઈ  કે જેઓ આજે પણ લગભગ ખાદીમાં જ હોય છે તેમણે એ જ અરસામાં પોતાનું નાનું boutique શરુ કરેલું. તેમણે કોટન બાંધણીની સાથે ખાદી બ્લૅન્ડ કરીને બનાવેલો એક કુર્તો પહેરીને તેમની જ સાથે એકવાર હું સંસ્કાર કેંદ્રમાં કોઈ પ્રદર્શન જોવા ગયેલી. ત્યાં આવેલા NID (એન આઇ ડી)ના એક પ્રાધ્યાપકે મારી પાસે આવીને પૂછેલું કે આ કોણે ડિઝાઈન કરેલો કુર્તો છે. જર્જરિત હાલતમાં આ કુર્તો મારી પાસે આજે પણ છે. કદાચ કૉલેજમાં મારી પાસે ખાદીના એક-બે કુર્તા હતા. અને આજે મારું wardrobe ખાદીના વિધવિધ ઝભ્ભાઓથી ઊભરાય છે.

હા, ખાદી પ્રત્યે મને વિશેષ પ્રેમ છે. મારા માટે ખાદી એ ઑલ સિઝન (all season) અને મેઇન્ટેનન્સ ફ્રી (maintenance free) ડ્રેસ છે. ઘણાને આ વાંચીને નવાઈ પણ લાગશે પણ હાલમાં મળતી વિવિધ જાતની અને ભાતની ખાદીને કારણે ઘણી પસંદગી ઉપલબ્ધ છે. શિયાળા માટે જાડી અને ઉનાળા માટે પાતળી ખાદી મળે છે. વળી, તે કોઈ વિશેષ જાળવણી માગતી નથી. (કદાચ સાડી વગેરે મેઇન્ટેનન્સ માગે છે)  સામાન્ય આર-ઈસ્ત્રી તો કોટન કપડાં પણ માગે છે જ. અને ગુજરાતની આબોહવામાં બારે માસ અન્ય મટીરિયલ્સ પહેરવા મુશ્કેલ છે તેમ મારું માનવું છે. મને તો લાગે છે કે આ એક ખૂબ ટકાઉ કાપડ છે. મારા ઘણા ઝભ્ભા વર્ષો સુધી ચાલે છે. હવે તો ગુજરાતમાં બનતી અને પર-પ્રાંતની (ગુજરાત બહાર બનતી) એમ જુદી જુદી ખાદી પણ ઘર આંગણે સરળતાથી મળી શકે છે. અને રંગો તો એવા છે કે વાત ન પૂછો!

વ્યવસાયે હું એક freelancer educationist and artist છું. જ્યારે પણ મારા કામમાં હું સવારથી રાત સુધી વ્યસ્ત હોઉં કે બહાર હોઉં ત્યારે તો મને ખાસ કરીને ખાદીના ઝભ્ભામાં જ રહેવું ગમે છે. મુસાફરી દરમ્યાન તો હું માત્ર મારા માટે સૌથી આરામદાયી પોષાક - jeans અને ખાદીનો ઝભ્ભો જ પહેરું છું. શરૂઆતમાં હું ખાદીના તૈયાર ઝભ્ભા જ પહેરતી. ઘણાને નવાઈ લાગતી. પણ થોડા જ વખતમાં જાણે કે એ મારી ઓળખ (identity) બની ગઈ. મારી આસપાસના વર્તુળના લોકો તેની પૃચ્છા કરવા લાગ્યા. અને ઘણા શોખથી ખરીદવા પણ લાગ્યા.

હવે તો ખાદીની વિશાળ શ્રેણીને કારણે હું ખાદીના કાપડ ખરીદીને મારી પસંદગીના ઝભ્ભા સીવડાવું છું. મારા પતિ પણ ખૂબ હોંશથી ખાદીના ઝભ્ભા અને શર્ટસ પહેરે છે.

જાણીને કદાચ નવાઈ લાગે પણ હવે તો મારા ઘરના લગભગ બધા પડદા પણ ખાદીના જ છે.

એક વાર દર્પણ અકાદમી ઑફ પરફોર્મિંગ આર્ટસમાં ખાદી પર એક શૉ કરવાનું વિચારાયું ત્યારે તે અંગેના સંશોધનમાં શ્રીમતી મૃણાલિની સારાભાઈની સાથે જોડાઈને મેં ઘણી રસપ્રદ એવી ઐતિહાસિક જાણકારી પણ મેળવી. જેના કેટલાક અંશ share કરું તો- ગાંધીજીએ ૧૯૦૯માં ચરખા અને હાથ વણાટ માટે લખેલું પણ તેમણે કોઈને પણ તેનો ઉપયોગ કરતા જોયા ન હતા. કેટલાય મહિનાઓની શોધ બાદ ભરૂચમાં ગંગાબેન મજમુદાર સાથે તેમની ઓળખાણ થઈ. જેમણે ગાંધીજીને બરોડાના વીજાપુર ગામના એક ચરખા બનાવનાર સાથે મેળવી આપ્યા અને આમ ચરખાનું ચક્ર અહિંસાની લડાઈનું એક શસ્ત્ર બન્યું. 

ગાંધીજી મક્કમતાથી માનતા હતા કે દેશની આર્થિક અને આત્મિક ઉન્નતિમાં હાથથી કાંતણ અને હાથ વણાટ સૌથી મોટું યોગદાન આપશે. ખેતી પર આધારિત આ દેશ માટે ખાદી એક એવો ગૃહ ઉદ્યોગ બની શકશે કે જે બેરોજગારી અને ભૂખમરાથી લોકોને બચાવી તેમને આત્મનિર્ભર બનાવી શકશે. માત્ર જરૂર છે દરેક ગામમાં, દરેક ઘરમાં એકવાર તેના વણાટનું કામ શરુ કરવાની. પછી તો ગાંધીજીના સક્રિય પ્રયાસોથી ખાદીની લોકપ્રિયતા અને ઉપયોગ દેશભરમાં ફેલાતો રહ્યો.   

એક વાર મેં શાળાના બાળકોનું એક નાટક જોયું જેમાં તેમણે એક સંશોધનને ટાંકીને જણાવેલું કે ભારતની દરેક વ્યક્તિ વર્ષમાં એક વાર માથાદીઠ એક મીટર ખાદી પણ જો ખરીદે તો ભારતનો ખાદી ઉદ્યોગ કદી પડી ભાંગે નહીં. બસ, મેં પણ જ્યાં મોકો મળે ત્યાં આ કહેવા માંડ્યું અને જાતે પણ મોટે ભાગે ખાદીના વસ્ત્રો પહેરવા શરૂ કરી દીધા. મારા ઘણા મિત્રો પણ ખાદી ખરીદવાનું વિચારવા લાગ્યા.

I find khadi very dignified and respectful. આજકાલ તો ફેશનમાં પણ છે. એ એક હકીકત છે કે simple પણ elegant ખાદી આજે મારા જીવનનું એક અવિભાજ્ય અંગ બની ગઈ છે. J J  

આજે સમય ઘણો બદલાયો છે, આપણી ટેવો બદલાઈ છે, આપણા શોખ બદલાયા છે પણ આજે આપણે એવી દુનિયામાં જીવી રહ્યા છીએ કે જ્યાં સુવિધાઓની સાથે અનેક પ્રશ્નો પણ સર્જાયા છે. જેમાં પર્યાવરણની અસમતુલા, ઝેરી રસાયણોથી મૃત:પ્રાય બનતી જતી ધરતી અને ઊર્જા સ્રોતોની ઊણપ જેવા પ્રાણપ્રશ્નો પણ સમાવિષ્ટ છે. આ જ સાચો સમય છે હાથ વણાટ અને હેન્ડલૂમને એકવાર ફરીથી અપનાવવાનો. એ કાપડ કે જે પર્યાવરણને નુકસાન નથી પહોંચાડતું, કેટલાય પરિવારોને સ્વાભિમાનપૂર્વક કમાણી કરાવે છે, જેમાં અમર્યાદિત નવીનતા છે અને જે આપણી પોતાની સંસ્કૃતિ અને ધરોહર છે.             

સદા દોડતા દર્શનભાઈ‌ : મારી દ્રષ્ટિએ (Darshanbhai) August 2, 2012

નાના જ્યારે હતા, ભલે કદાચ દાદાના દુલારા,

પણ બા ના તો એ કાયમના આંખોના તારા.

મા-ભઈ-ભાંડુ સાથે પ્રેમથી ઝગડનારા

પણ કદીય તિથિ પર પ્રાર્થના-ભજન નહીં વિસરનારા

ફોન પર ચોંટી રહી, ને અગણિત સબંધો સાચવતા

તેમાં યામિનીને પણ સાથે સાથે ઢાળતા

રાહિલ-નિનાદના ક્યારેક મિત્ર તો ક્યારેક પપ્પા

અને પલ્લવી-બ્રિન્દાના તો હંમેશના વહાલા.

વડીલોના એવા મીઠા ચમચા, કે તેમની સાથે વડપણ બતાવતા

પણ બાળકો સાથે તો યુવા થઈ હરદમ ખીલી ઊઠતા

બાળપણની તમામ યાદો સંઘરનારા, નિત નવા કિસ્સા કહેતા રહેતા

અરે, ન કહેવાનું પણ કદીક કહી નાંખતા, પણ મદદ નાના-મોટા સૌને કરતા.

સમાચાર-ખબર સૌના રાખતા

સાથે સાથે તમામ સંબંધોની કાળજી રાખતા.

હસતા રહેતા, ક્યારેક ખોટું લગાડતા

વખત આવ્યે સંભળાવી પણ દેતા પણ સૌને માટે એ દોડતા  

નિત નવું કરવાની ધગશ રાખનારા

અને હવે તો સેલફોન, ઈ-મેઈલ, કમ્પ્યૂટરની વાતો કરનારા

જિન્સનું પેન્ટ, ખાદીના ઝભ્ભા,

ચમકતી ટાલ અને પહેરે એ ચશ્માં

પણ વાર-તહેવારે સ્ટાઈલીશ શર્ટમાં જોવા મળતા

હાજારામ કે કુમારની માળા જપતા રહેતા

વખત આવ્યે સૌ કોઈને દિલથી પોતીકા ગણતા

અધરાત મધરાતે કામમાં પહેલા

સઘળા કુટંબને એકતારે બાંધી રાખનારા

ગુંદી, રાયણ, ફાલસા, જાંબુના વરસાદ વરસાવતા રહેતા

આમળા, ગોટલી, આંબોળિયાની સૂકવણી કરતા રહેતા

ઘાસીરામ સાથે નવા નવા મેનુની માથાકૂટ કરતા.

સગડીના શક્કરિયાં તો વળી, પોંક, ઓળો, શિંગોડા, બીજાને ધરતા રહેતા.

સુશોભન, નાટ્ય-કઠપૂતળી, ચિત્ર-માટી-કાગળકામ

ગીત સંગીત કે પછી ભજન-પ્રાર્થના

સર્વ કળામાં એક્કો, ગલ્લો, રાણી ને રાજા...

વૃક્ષ-પાન ઝાડ છોડનું જતન કરતા,

પણ મીનુને તો એ વઢતા રહેતા.

કચ્છ ભણી એ દોટ મૂકતા, પ્રવાસ પિકનીક ખૂબ યોજતા

ડ્રોઈંગ ક્લાસને બુટિકમાં રચ્યા પચ્યા એ રહેતા

પ્રદર્શનોમાં ખૂબ ફરતા, ભાવ-તાલ કૈંક કરતા

અને અંતે તો એક-મેકથી ચઢિયાતી વસ્તુઓ લઈ આવતા.

આટલા ગેટ ટુ ગેધર એમના વગર ના થતા

થતા તો રહેતા સૂનાસૂના

અંતાક્ષરી, ખો-ખો, કબડ્ડી કે પછી પત્તા

પણ નહીં કદી એ નમતું જોખનારા

અને હવે તો કપલ ડાન્સમાં પણ ઝુકાવનારા  

દિલદાર, દરેકના દોસ્ત, દિલબર યામિનીના,

સાદગીથી ભરપૂર, દંભથી દૂર, એવા અમારા લાડલા દર્શનભૈયા

પ્રિય બની બધી બહેનોને એ કન્ફ્યુસ કરતા રહેતા

થોડા ખટ્ટા થોડા મીઠા પ્યારા ભૈયા મેરા

પ્રાર્થીએ તમ રહો સુખી સદા સર્વદા

ઈચ્છીએ અમ રહીએ સાથ સાથ સદા.

મેઘ ધનુષ્યના રંગો જેવા, તમારા વિના મેળાવડા સૂના

કદી કોઈ અપેક્ષા વિના, કરતા રહેતા તન-મનથી સેવા

અમો ગર્વથી કહેતા રહેતા, તમ છો અમ કુટુંબના હીરા.